Karmienie piersią – wszystko, co warto wiedzieć

Z tego artykułu dowiesz się:

• jak wygląda karmienie piersią w praktyce,
• jakie są korzyści wynikające z karmienia piersią,
• z czym mogą zmagać się mamy w okresie karmienia,
• kiedy i jak przestać karmić dziecko piersią,
• jak rozróżnić zapalenie piersi od zastoju pokarmu.

Dlaczego warto karmić dziecko piersią i jak to najlepiej robić? Mleko matki, w tym pierwsza siara, dostarcza niemowlęciu składników odżywczych i przeciwciał chroniących przed infekcjami. Prawidłowe przystawienie dziecka i wybór wygodnej pozycji karmienia zmniejszają ryzyko bólu piersi i zastoju pokarmu. W okresie laktacji warto pamiętać o dobrze zbilansowanej diecie mamy, unikaniu alkoholu i ograniczeniu kofeiny. Proces odstawiania dziecka od karmienia piersią powinien przebiegać stopniowo, aby był bezpieczny zarówno dla mamy, jak i dla malucha.

Dlaczego warto karmić niemowlę piersią?

Mleko matki to pokarm idealnie dopasowany do potrzeb dziecka^[1] – zawiera białko, tłuszcze, węglowodany, witaminy i minerały w proporcjach odpowiednich dla rozwijającego się organizmu. W pierwszych dniach życia najważniejsza jest siara, bogata w przeciwciała, które działają jak „naturalna szczepionka” i wzmacniają odporność.

Karmienie piersią może więc zmniejszać ryzyko infekcji układu pokarmowego i oddechowego, a także wspierać prawidłowy rozwój organizmu i mikrobiomu jelitowego^[2]. Dodatkowo bliskość mamy podczas karmienia daje dziecku poczucie bezpieczeństwa, a sam proces wspiera budowanie więzi emocjonalnej.

Jak karmić piersią, żeby dziecko najadało się prawidłowo?

Najważniejsze jest prawidłowe przystawienie – usta powinny obejmować brodawkę i część otoczki. Noworodki zwykle jedzą 8–12 razy na dobę, a karmienie piersią powinno odbywać się na żądanie dziecka.

Czym jest siara i dlaczego jest tak cenna?

Siara to pierwsze mleko matki, pojawiające się w ciągu kilku dni po porodzie. Jest gęste i żółtawe, zawiera dużo białka, minerałów i przeciwciał, które wspierają odporność noworodka^[3]. Siara jest bogata w przeciwciała, które działają jak początkowa tarcza odporności.

Jakie pozycje karmienia piersią sprawdzają się najlepiej?

Wybór pozycji karmienia piersią zależy od wieku dziecka, potrzeb mamy i wygody. Najczęściej stosowana jest pozycja klasyczna, w której dziecko leży na ramieniu mamy, co daje dobrą kontrolę nad jego główką. W pozycji krzyżowej ręka mamy podtrzymuje głowę malucha od strony przeciwnej piersi, co ułatwia naukę prawidłowego przystawienia noworodka.

Pozycja spod pachy, zwana „futbolową”, sprawdza się u mam po cięciu cesarskim lub karmiących bliźnięta, bo odciąża brzuch. Z kolei karmienie piersią na leżąco daje komfort w nocy i pozwala mamie odpocząć. Warto testować różne warianty, ponieważ to, co wygodne w pierwszych tygodniach, może zmieniać się wraz z rozwojem dziecka.

Ile powinien jeść noworodek karmiony piersią?

Nie ma jednej normy – jedne dzieci jedzą częściej, inne rzadziej. Zazwyczaj co 2-3 godziny. Ważne jest monitorowanie przyrostu masy ciała i liczby mokrych pieluszek, które pokazują, że dziecko otrzymuje wystarczającą ilość mleka.

Po pierwszym tygodniu życia maluch powinien moczyć co najmniej 6 pieluszek na dobę, a ich zawartość powinna być jasna i wodnista. Jeśli pieluszek jest wyraźnie mniej lub przyrost masy ciała jest zbyt mały, warto skonsultować się z pediatrą lub doradcą laktacyjnym.

Co jeść, a czego nie jeść podczas karmienia piersią?

Dieta powinna być różnorodna, bogata w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty i białko. Należy  unikać alkoholu, nadmiaru kofeiny i wysoko przetworzonej żywności.

Czy kawa jest dozwolona przy karmieniu piersią?

Kawa jest dopuszczalna w niewielkich ilościach – 1–2 filiżanki dziennie. Kofeina przenika do mleka, dlatego warto obserwować, czy dziecko nie jest nadmiernie pobudzone.

Alkohol a karmienie piersią – dlaczego jest zakazany?

Alkohol przenika do mleka matki i może być szkodliwy dla dziecka. Nawet niewielkie ilości mogą wpływać na rozwój układu nerwowego dziecka, zaburzać sen i apetyt oraz obciążać wątrobę, która u niemowlęcia nie jest jeszcze w pełni dojrzała.

Regularne picie alkoholu w czasie karmienia piersią zwiększa ryzyko problemów rozwojowych i trudności z koncentracją w przyszłości. Specjaliści zalecają całkowitą abstynencję w okresie karmienia piersią.

Skąd bierze się ból piersi przy karmieniu?

Najczęściej to efekt nieprawidłowego przystawienia dziecka, gdy maluch chwyta tylko brodawkę, a nie całą otoczkę, dochodzi do podrażnień i poranienia sutków. Ból może być też związany z zastojem pokarmu lub zapaleniem piersi i wymaga wtedy interwencji.

Czym różni się zastój pokarmu od zapalenia piersi?

Zastój pokarmu pojawia się, gdy mleko nie jest skutecznie opróżniane z piersi – na przykład przez rzadkie karmienia, ucisk biustonosza albo niepełne ssanie dziecka. Objawia się twardością piersi, obrzękiem, bolesnością i czasem wyczuwalnymi guzkami.

Przy zapaleniu piersi te dolegliwości nasilają się, pojawia się zaczerwienienie skóry, silny ból i gorączka powyżej 38°C. To stan zapalny, który zwykle wymaga konsultacji lekarskiej, a czasem także antybiotykoterapii. Warto pamiętać, że nawet przy zapaleniu nie należy przerywać karmienia – wręcz przeciwnie, częste opróżnianie piersi wspomaga leczenie.

Dlaczego pojawia się kłujący ból w piersiach po karmieniu?

Może wskazywać na infekcję przewodów mlecznych lub podrażnienie brodawek. Warto zgłosić się do specjalisty, aby ustalić przyczynę bólu.

Jak odstawić dziecko od karmienia piersią?

Odstawianie najlepiej przeprowadzać stopniowo – najpierw rezygnując z karmienia w dzień, a później z nocnych karmień. Dzięki temu piersi produkują mniej mleka, a dziecko łatwiej przyzwyczaja się do innych posiłków.

Czy karmienie piersią dużych dzieci jest wskazane?

WHO zaleca karmienie piersią do 2. roku życia^[4] i dłużej, jeśli mama i dziecko tego chcą. Decyzja zależy od potrzeb rodziny.

Jakie zmiany hormonalne występują po zakończeniu karmienia piersią?

Po odstawieniu dziecka spada poziom prolaktyny i oksytocyny, a cykl miesiączkowy wraca do normy. Zmiany te mogą wiązać się z wahaniami nastroju i powolnym wracaniem do równowagi.

Czy można zajść w ciążę podczas karmienia piersią i mieć okres?

Tak – miesiączka może pojawić się w trakcie laktacji, zwłaszcza gdy dziecko rzadziej je. U części kobiet okres wraca już kilka miesięcy po porodzie, mimo karmienia, zwłaszcza gdy maluch zaczyna przesypiać dłuższe przerwy w nocy albo gdy dieta jest rozszerzana. Nawet bez miesiączki może pojawić się owulacja, dlatego karmienie piersią nie jest skuteczną metodą antykoncepcji. Zazwyczaj jednak u niemiesiączkujących, karmiących kobiet ryzyko zajścia w ciążę jest niewielkie^[5].

Jakie leki i suplementy diety można stosować w okresie karmienia piersią?

Niektóre leki są bezpieczne, inne przeciwwskazane – zawsze trzeba konsultować się z lekarzem. Suplementy diety, np. witamina D, kwasy omega-3 przy karmieniu piersią mogą być wsparciem, ale powinny być dobrane indywidualnie, a ich przyjmowanie omówione z lekarzem prowadzącym.

Przypisy:

^[1] Walker A. Breast milk as the gold standard for protective nutrients. J Pediatr. 2010 Feb;156(2 Suppl):S3–S7. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20105662/

^[2] Ballard O, Morrow AL. Human milk composition: nutrients and bioactive factors. Pediatr Clin North Am. 2013 Feb;60(1):49–74. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23178060/

^[3] Jozsa F, Thistle J. Anatomy, Colostrum. StatPearls. 2023 Feb 5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513256/

^[4] World Health Organization (WHO). Infant and young child feeding. Geneva: WHO; 2021. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/infant-and-young-child-feeding

^[5] Kennedy KI, Rivera R, McNeilly AS. Consensus statement on the use of breastfeeding as a family planning method. Contraception. 1989 May;39(5):477–496. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2656086/